KİBİR VE TEVAZU
Dinimiz,toplumun kaynaşıp bir vücut haline gelmesine mani olan kibirlenme,gurulanma,böbürlenme,kendini beğenme gibi zararlı alışkanlıkları yasaklar;birlik ve beraberliğin sağlanmasında önemli bir etken olan alçakgönüllülüğü öğütler.Kibir ve gurur kişiyi hem Allah katında hem de insanlar yanında sevimsiz ve değersiz bir hale getirir.Tevazu ise insanı yüceltir ve şerefli kılar.Bu hususu konu alan bir ayet-i Kerime meâl olarak şöyledir:
"Küçümseyerek insanlardan yüz çevirme ve yeryüzünde böbürlenerek yürüme.Zira Allah,kendini beğenmiş övünüp duran kimseleri asla sevmez."(1)
Kibirlilik,kendini başkalarından üstün görmenin bir sonucudur.İnsanlara karşı büyüklük taslayanı Cenab-ı Hak hiçbir yerde yüceltmez.Üstünlük mal,servet,mevki ve makam sahibi olmakla;soy sopla değil,Yüce Yaratıcının emirlerine uymakla kazanılabilir.Mülkün sahibi Allah'dır.Dilediğine verir,dilediğinden de çekip alır;dilediğini yüceltir,dilediğini alçaltır,hayır yalnız O'nun elidedir.Şüphesiz ki,O'nun gücü her şeye yeter.(2)
Melekler,Hz.Adem'e(onda tecelli eden İlâhî kudret ve sanata saygı olarak)secde etmekle emrolunduklarında,hepsi secde ettiler.Yalnız iblis dayattı,(bunu)kibrine yediremedi ve kâfirlerden oldu.(3)
Kibri ve kendini beğenmişliği yüzünden Allah'ın rahmetinden ebediyyen kovulmuş olan İblis(şeytan),insanları doğru yoldan saptırmaya,ibâdetten,taatten alıkoymaya çalışır.Ona uymama hususunda Cenab-ı Hak bir ayet-i Kerimede meâlen bizleri şöyle uyarmaktadır:
"Ey İnsanlar!Allah'ın verdiği söz şüphesiz gerçektir,sakın dünya hayatı sizi aldatmasın ve o aldatıcı(şeytan)da Allah hakkında sizi kandırmasın!(4)Bu İlâhi buyruk,dinî emirleri yeribe getirmeyip,"Allah büyüktür,affeder","Allah'ın bizim ibâdetlerimize ihtiyacı yoktur","Sen kalbime bak,ibâdet etmiyorum,günah da işliyorum ama kalbim temizdir"gibi kendi hevesince fetva vererek günah işlemeye devam edenlere açık bir ihtardır.Başka bir ayette de Yüce Rabbimiz,
"...Bana kulluk edin ki size karşılığını vereyim.Bana kulluk etmeyi büyüklüklerine yediremiyenler alçalmış olarak Cehenneme gireceklerdir."(5)buyurmuşlardır.
Hz.Peygamber(S.A.V.)büyük-küçük,fakir-zengin,köle-efendi demeden herkesin hal ve hatırını sorar,gönlünü alırdı.Sevgili Peygamberimizin alçakgönüllülükle ilgili hadislerinden bazıları meâl olarak şöyledir:
"Allahu Teâlâ bana,tevazu etmenizi bildirdi.Sakın kimse kimseye övünmesin,kimse kimseye zulmetmesin."(6),"Müslüman kardeşine karşı tevazu eden kimseyi Allah yüceltir ve ona karşı üstünlük gösteren kimseyi ise alçaltır."(7),"Allah için bir derece tevazu eden kimseyi Allahu Teâlâ da bir derece yükseltir.Ta ki,onu Firdevs Cennetinin en yüksek yerine çıkarır.Allah'a karşı bir derece kibir gösteren kimseyi Allahu Teâlâ alçaltır.Ta ki,onu Cehennemin en alt katına kadar indirir.Eğer sizden biriniz üzerinde kapısı ve penceresi olmayan sert(sağır)bir kayanın içinde bir şey işlerse,insanlardan gizlediği o şey ne olursa olsun,meydana çıkar."(8)
Müslüman başkalarını hor görmez,kimseye büyüklük taslamaz,herkese karşı uysal,itaatkâr,alçakgönüllü ve hoşgörülü olur.Ama,tevazu gösteriyorum diye aşırılığa giderek kendini zillete düşürmez.Karşılaştığı haksızlıklara boyun eğmez,başkalarının kötü söz ve davranışlarına göz yummaz.Şeref ve haysiyetini en iyi şekilde korumaya gayret eder.
Pejmurdeliğin İslâmiyette yeri yoktur.Müslüman elden geldiğince güzel giyinmeye gayret eder.
Bir gün Sevgili Peygamberimiz"Kalbinde zerre kadar kibir bulunan kimse Cennet'e giremeyecek"buyurmuşlar.Bunun üzerine orada hazır bulunanlardan bir "Ya Resulallah,insan elbisesinin ve ayakkabısının güzel olmasını ister"deyince,Resul-i Ekrem,"Allahu Teâlâ güzeldir ve güzelliği sever.Kibir,hakkı inkâr etmek ve insanları küçük görmektir"(9)buyurarak,güzel ve temiz giyinmenin kibirlikle ilgisi olmadığını,bunun müslümanlığın bir gereği olduğunu bildirmişlerdir.Bu bağlamda başka bir hadis-i Şerifte de meâl olarak:
"Şüphe yokki Allah Teâlâ hazretleri kulunun üzerinde nimetinin eserinin görülmesini sever"(10)buyrulmuştur.
Desinler,görsünler zihniyetiyle iyilik yapmak ya da işlenen amel,hayır ve hasenatı dünya menfaatı için etrafa yaymak,kendinde olmayan şeylerle övünmek,yapmadıklarını yapıyor görünmek,başkalarını günahkâr,kusurlu görüp kendini temize çıkarmaya çalışmak,kibirlenmek ve gururlanmak müslümanlıkla bağdaşmayan çok çirkin davranışlardır.Zira,Yüce Allah,bizim ibâdetlerimizi,taatimizi,ihlâsımızı,vicdanımızı,takvamızı,riyamızı ve kalbimizden geçen her şeyi bilir.Riyakârlıkla,ikiyüzlülükle insanları aldatmak mümkün olabilir.Ama Yüce Allah'ı asla.
Bu hususu konu alan ayet-i Celilelerden bazıları meâl olarak şöyledir:
"Sizler,sözlerinizi gizleseniz de açıklasanız da birdir;O,kalplerde olanı bilir","Yaratan bilmez olur mu?O,latiftir,haberdardır."(11),"Kendinizi temize çıkarmayın.O,sakınanı çok iyi bilir."(12),"Ey inananlar!Yapmadığınız şeyi niçin yaptığınızı söylersiniz?","Yapmadığınız şeyi niçin yaptığınızı söylersiniz?","Yapmadığınız şeyi yaptık demeniz,Allah katında büyük gazaba sebep olur."(13)
Yazımızı bir hadis-i Şerif meâliyle tamamlayalım:
"Kibirli ve kendinde olmayan şeylerle övünen kimse Cennet'e giremez."(14)
_______________________________________1-Lokman Sûresi;ayet:18
2-Âl-i İmran Sûresi;ayet:26
3-Bakara Sûresi;ayet34
4-Fatır Sûresi;ayet:5
5-Mü'min Sûresi;ayet:60
6-Müslim,8/160
7-Tergib ve't-Terhib,4/340
8-Tergib ve't-Terhib,4/339
9-Tirmizi şerhi,8/164
10-Ö.N.Bilmen,Hikmet Gonceleri 500 Hadis,Hadis No:85
11-Mülk Sûresi;ayet:13-14
12-Necm Sûresi;ayet:32
13-Saff Sûresi;ayet:2-3
14-Ebu Davûd,4/253
